در پی صدور فرمان رهبر معظم انقلاب(مدظله‌العالی) در خصوص مبارزه با قاچاق کالا و ارز در تیرماه ۱۳۸۱، ایجاد کانون مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دستور کار دولت هشتم قرار گرفت.
تاریخچه
بعد از تصویب «قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا و ارز» توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ 1374.02.12، آیین‌نامه اجرایی آن توسط اداره کل امور مرزی وزارت کشور تهیه و به دولت ارائه شد که در نهایت پس از تشکیل جلسات مکرر در کمیسیون‌های تخصصی دولت، سرانجام در تاریخ 1379.03.29، در 35 ماده به تصویب هیات وزیران رسید.
در ماده 30 این آیین‌نامه آمده بود «به‌منظور برنامه‌ریزی، هدایت، سیاست‌گذاری، هماهنگی و نظارت در حوزه امور اجرایی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ستادی تحت عنوان ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز متشکل از وزیر کشور به عنوان رییس ستاد، وزیر اطلاعات، وزیر امور اقتصادی و دارایی و… تشکیل شود.» و در تبصره 2 همین ماده ذکر شده بود «دبیرخانه ستاد در وزارت کشور مستقر خواهد بود و تشکیلات سازمانی آن توسط وزیر کشور به تصویب خواهد رسید.» و در تبصره 3 به تشکیل کمیسیون مبارزه با قاچاق استان‌ها به ریاست استاندار یا معاون سیاسی و امنیتی استانداری صراحت داشت.
در همین رابطه در اجرای این ماده از آیین‌نامه، حجت الاسلام و المسلمین موسوی لاری، وزیر کشور وقت به عنوان رییس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، طی حکمی معاون امنیتی و انتظامی وقت (دکتر بلندیان) را به عنوان دبیر و مدیرکل امور مرزی وزارت کشور( آقاتقی) را به ریاست دبیرخانه ستاد منصوب کرد.
عملاً از تابستان سال 1379 ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز شکل حقوقی و قانونی با شرح وظایف مشخص پیدا کرد و بعدها در سال 1383 با اصلاح آیین‌نامه، کلمه «وزیر کشور» حذف و «نماینده ویژه رییس جمهوری در ستاد» جایگزین آن شد.
با صدور فرمان رهبر معظم انقلاب(مدظله‌العالی) ابتدا دفتر این کانون در محل وزارت کشور تشکیل و پس از آن در سال 1383 در قالب یک ستاد زیرمجموعه نهاد ریاست جمهوری فعالیت خود را گسترش داد.
در سال 1383، محمدباقر قالیباف با حکم رییس جمهوری به عنوان رییس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز منصوب شد. پس از وی در آبان‌ماه سال 1384، محمدرضا نقدی، ریاست ستاد را عهده‌دار شد. سپس در تیرماه سال 1386، غلامحسین الهام، جایگزین نقدی شد و پس از الهام در اواخر آذرماه 1388، سعید مرتضوی و پس از وی در تیرماه سال 1391، فداحسین مالکی به ریاست ستاد رسید. در مهرماه سال 1392، حبیب‌الله حقیقی مسؤولیت ریاست ستاد را بر عهده گرفت و پس از وی در تاریخ 27 اسفند 1396 علی مؤیدی خرم‌آبادی با حکم حسن روحانی، رییس محترم جمهوری، به عنوان رییس ستاد مرکزی مبارزه باقاچاق کالا و ارز انتخاب شد.
رؤسای ستاد از سال 1383 تا کنون
| رج | رؤسای ستاد | سال انتصاب | دبیر ستاد |
| 1 | محمدباقر قالیباف | 1383 | نادی |
| 2 | محمدرضا نقدی | 1384.8 | تقی زاده |
| 3 | غلامحسین الهام | 1386.4.11 | تقی زاده |
| 4 | سعید مرتضوی | 1388.9.26 | حسن وفایی |
| 5 | فداحسین مالکی | 1391.4.24 | |
| 6 | حبیب‌الله حقیقی | 1392.7.9 | |
| 7 | علی مؤیدی خرم‌آبادی | 1396.12.22 |
وظایف ستاد
به موجب ماده 2 پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز فروردین 1393، به منظور تحقق اهداف ماده 3 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وظایف ستاد عبارتند از:
1. تصمیم گیری در خصوص سیاست‌ها، اولویت‌ها، برنامه‌ها، پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا وارز، پیشنهادهای اعضاء و دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها، شیوه نامه‌ها و روش‌های اجرایی مرتبط.
2. ارایه راهکارهای مناسب در راستای کاهش زمینه‌های قاچاق کالا و ارز.
3. تصمیم‌گیری در خصوص اعتبارات دستگاه‌های عضو در چارچوب قانون
4. بررسی راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح و یا بهبود فرایندها و بسترهای تاثیرگذار بر حوزه قاچاق کالا و ارز اعم از اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، فرهنگی و... در چارچوب این قانون و ارائه راهکارهای اجرایی مناسب به دولت.
همچنین بر اساس ماده 4 پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز فروردین 1393، ستاد مرکزی برای انجام وظایف قانونی خود، دارای ساختار اداری متناسب به ریاست نماینده ویژه رییس جمهوری و رییس ستاد با شرح وظایف زیر است:
1. آسیب‌شناسی فرآیندها و روش‌های موجود در کلیه حوزه های مرتبط با قاچاق کالا و ارز به منظور ارائه راهکارهای اثربخش پیشگیری و مبارزه .
2. تهیه و تدوین پیش نویس سیاست‌ها، برنامه ها، قوانین و مقررات، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در راستای اجرای وظایف قانون.
3. نظارت بر عملکرد دستگاه‌های ذی‌ربط در راستای اجرای برنامه‌های ستاد و تکالیف قانونی.
4. مدیریت راهبردی(کلان) و یک پارچه اطلاعات به منظور مبارزه مؤثر و همه جانبه با قاچاق کالا و ارز.
5. هماهنگی در ایجاد و بهره برداری از شبکه‌های هوشمند و امن تبادل داده و اطلاعات کالا و ارز بین دستگاه‌های عضو برای کنترل به هنگام مرزها و مسیرهای تردد، پایانه‌ها، مبادی ورود و خروج کالا و ارز و وسایل نقلیه هوایی، دریایی و زمینی.
6. تعیین اولویت‌های فرهنگی مبارزه به منظور افزایش کیفیت تولیدات داخلی و ارتقاء فرهنگ عمومی برای مصرف کالاهای تولید داخل و پرهیز از مصرف کالاهای قاچاق.
7. هماهنگی برای حمایت از تولید ملیّ و کیفی‌سازی آن، کار و سرمایه ایرانی در راستای راهبردهای ستاد.
8. هماهنگی و برنامه ریزی برای صیانت، ارتقای دانش و مهارت کارکنان دستگاه‌های متکفل در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز.
9. تعیین اولویت‌ها و برنامه‌ریزی در انجام امور پژوهشی و آموزشی، سنجش و ارزیابی علمی در حوزه‌های راهبردی، کاربردی، بنیادین، توسعه‌ای و آینده‌پژوهی.
10. تبادل اطلاعات علمی و تحقیقاتی با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی معتبر داخل و خارج کشور و سایر دستگاه‌ها و سازمانها به منظور پیشبرد اهداف و برنامه‌های ستاد.
11. برآورد اعتبارات مورد نیاز حوزه مبارزه با قاچاق کالا و ارز به منظور تأمین اهداف این قانون و ارائه به دولت برای پیش‌بینی در بودجه سالانه کشور و انجام امور اجرایی مربوط به بودجه تخصیصی.
12. تهیه و برآورد وضعیت، حجم و آمار قاچاق کالا و ارز، تبادل آمار پایه اقتصادی با همکاری دستگاه‌های مربوطه و ایجاد بانک آمار و اطلاعات در حوزه قاچاق کالا و ارز و تهیه گزارش های آماری.
13. رصد و پیگیری پرونده‌های قاچاق کالا و ارز در مراجع ذی‌صلاح از مرحله کشف تا ختم دادرسی، صدور و اجرای حکم.
14. تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌های تخصصی مرکب از نمایندگان دستگاه‌ها و سازمان‌های عضو ستاد و سایر دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط حسب مورد برای بررسی، تحلیل وضعیت و ارایه راهکارهای پیشنهادی.
15. برنامه‌ریزی و ارایه راهکارهای مناسب برای بهبود فرایندها، شاخص‌های تجاری و بسترهای لازم به منظور کاهش قاچاق کالا و ارز.
16. تصویب اولویت‌ها و برنامه‌های کمیسیون‌های استانی.
17. هماهنگی و بهره‌گیری از ظرفیت وزارت امور خارجه برای فعال‌سازی نظام دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی در حوزه پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا و ارز.
تبصره: ساختار اداری موضوع این ماده به تایید رییس ستاد می‌رسد.